H Σπηλιά του Πλάτωνα
Οι άνθρωποι, έχουν μια μοναδική ικανότητα να παγιδεύονται σε ιστούς τους οποίους δημιουργούν οι ίδιοι μέσα από εικόνες, ιδέες, σκέψης και από ενέργειες. Η μεταφορική έκφραση «Η σπηλιά του Πλάτωνα» ,αφορά τις οργανώσεις και εξερευνήθηκε για πρώτη φορά στην Πολιτεία του Πλάτωνα, κατά την οποία ο Σωκράτης επεξηγεί τις σχέσεις ανάμεσα στα φαινόμενα, την πραγματικότητα, και την γνώση. Η αλληγορία παρουσιάζει μια υπόγεια σπηλιά από το άνοιγμα της οποίας μπαίνει φως από μια δυνατή και εκτυφλωτική φωτιά. Μέσα στη σπηλιά, οι άνθρωποι είναι δεμένοι με πλάτη στο φως και βλέπουν τα τοιχώματα της σπηλιάς, στα οποία τοιχώματα πέφτουν οι σκιές ανθρώπων και αντικειμένων.Οι άνθρωποι της σπηλιάς, εκλαμβάνουν τις σκιές ως πραγματικότητα και της δίνουν ονόματα, μιλούν για αυτές και τις συνδέουν με ήχους που έρχονται από το εξωτερικό της σπηλιάς. Η αλήθεια και η πραγματικότητα για τους φυλακισμένους της σπηλιάς αποτελεί γεγονός διότι αυτοί μόνο γνωρίζουν.
Ο Σωκράτης , μας αναφέρει στην συνέχεια ότι εάν μπορούσε κάποιος από τους ανθρώπους της σπηλιάς να εγκαταλείψει την σπηλιά και έβγαινε έξω θα συνειδητοποιούσε ότι οι σκιές είναι απλώς οι αντανακλάσεις μιας περισσότερο πολύπλοκης πραγματικότητας και ότι οι αντιλήψεις, η γνώση και οι εικόνες των συνανθρώπων τους στην σπηλιά είναι λάθος και παραμορφωμένες. Εάν επέστρεφε συνεχίζει ο Σωκράτης στην σπηλιά, δεν θα μπορούσε να ζήσει με τον Πάγιο Τρόπο. Εάν προσπαθούσε να μοιραστεί τις καινούργιες ιδέες και γνώσης, με τους συνανθρώπους τους στην σπηλιά , θα τον χλεύαζαν για τις απόψεις του. Για τους ανθρώπους της σπηλιά οι σκιές, οι εικόνες, οι ψίθυροι , οι ήχοι είχαν περισσότερο νόημα από ένα κόσμο που δεν είχαν δει ποτέ και θα θεωρούσαν τον έξω κόσμο επικίνδυνο και μέρη που πρέπει να αποφεύγεται και θα είχε σαν αποτέλεσμα να εξαρτηθούν περισσότερο από τον οικείο τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Οι οργανώσεις/ εταιρίες αποτελούν ή μετατρέπονται σε Σπηλιά του Πλάτωνα με αποτέλεσμα να θεωρούν αδύνατο να αλλάζουν.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα οργανώσεων οι οποίες εγκλωβίστηκαν στον τρόπο σκέψης τους:
- Μετά την κρίση του πετρελαίου , το 1973 η Ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία άρχισε να εισβάλει μαζικά στην αγορά της Β. Αμερικής. Οι αντίστοιχοι Αμερικανοί παγιδευμένοι στον τρόπο σκέψης του αμερικάνικου τρόπου κατασκευής αυτοκινήτων ήταν εντελώς ανέντιμοι να αντιμετωπίσουν την Ιαπωνική προήγηση. Για χρόνια θεωρούσαν δεδομένη την ανωτερότητα τους, των τεχνικών δυνατοτήτων και των δεξιοτήτων τους, στο σχεδιασμό και το marketing, αγνόησαν την δυναμική της εποχής για εξοικονόμηση καυσίμων. Αυτή η μυωπία, επέτρεψε στην Ιαπωνία να καταλάβουν ένα οχυρό μέσα στην καρδιά της παραδοσιακής αγοράς.
- Η IBM, εδραίωσε την κυριαρχία της στον κλάδο των υπολογιστικών συστημάτων στις δεκαετίες του 1970 και 1980. Η άποψη της IBM, είχε κυρίαρχο το Hardware και την ανάπτυξη μεγάλων και ισχυρών υπολογιστών. Η άποψη ότι οι υπολογιστές (Hardware) θα καθοδηγούνταν από το λογισμικό και τα δίκτυα των ηλεκτρονικών υπολογιστών δεν την υιοθετούσε. Η μυωπία αυτή της IBM, έδωσε την δυνατότητα στον Bill Gates και στην Microsoft αλλά και σε άλλες επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ένα κόσμο ο οποίος ήταν σε αναντιστοιχία με αυτή που σκεφτόταν η IBM.
Στην ιστορία των οργανώσεων, θα βρούμε πολλά παραδείγματα όπου μεγάλες και δυνατές εταιρείες μετά από χρόνια παλεύουν για να μην χαθούν ή χάθηκαν και παραμένει στην ιστορία των οργανώσεων.
Όταν οι άνθρωποι δεν είναι σε απομόνωση ο ένας από τον άλλο υποχρεούται να αναγνωρίσει την φύση της αλληλεξάρτηση της. Ενθαρρύνεται η συνεργασία και η από κοινή επίγνωση των προβλημάτων. Οι δραστηριότητες πρέπει να συντονίζονται, και τα προβλήματα πρέπει να λύνονται.
Οι προτεινόμενοι τρόποι σκέψης και δράσης γίνονται παγίδες οι οποίες εγκλωβίζουν τα άτομα μέσα και εμποδίζουν την ανάδυση άλλων κόσμων. Αυτή είναι η σημασία της σπηλιάς του Πλάτωνα που ο αντιπερισπασμός έρχεται απ’ έξω, όμως η ισχύς των προτιμώμενων τρόπων σκέψης μπορεί να είναι καθοριστική που και ο ίδιος ο αντιπερισπασμός μετασχηματίζεται συνήθως και γίνεται μια άποψη συμβατή με την πραγματικότητα της σπηλιάς.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτή της διαδικασίας είναι η αποτυχημένη εισβολή 1200 εξοργισμένων Κουβανών αντιπάλων του Κάστρο, στο Κόλπο των χοίρων. Ο Πρόεδρος Κένεντι παρατήρησε αργότερα « Πώς είναι δυνατών να είμαστε τόσο ηλίθιοι» και αυτό γιατί φαινόταν τόσο τέλειο που δεν αμφισβητήθηκε ποτέ πριν την εκτίμηση της στις 17/4/1961 και όλοι η ηγετική ομάδα μαζί με τον Πρόεδρο Κένεντι μοιράζονταν τις ίδιες ψευδαισθήσεις οι οποίες τους εμπόδιζαν να σκεφτούν κριτικά σε σχέση με την πραγματικότητα.
Η χαρισματική προσωπικότητα του Προέδρου Κένεντι και η αίσθηση των άτρωτων των οδήγησαν στην απόρριψη κάθε κριτικής σκέψης και αμφισβήτησης.
Αν οι ψυχαναλυτές έχουν δίκαιο, τότε μέσα στις οργανώσεις/ εταιρίες ότι συντελείται στο προσκήνιο πρέπει να δούμε τη λαμβάνει χώρα στις κρυμμένες δομές και στην δυναμική της ανθρώπινης ψυχής.
Ο Φρόυντ έθεσε τις βάσεις αυτές των τρόπων σκέψης,. Πίστευε ότι, προκειμένου να ζήσουν αρμονικά μεταξύ τους οι άνθρωποι πρέπει να μετριάζουν και να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους και στην ουσία της κοινωνίας είναι η καταπίεση των ατόμων και η ουσία των ατόμων είναι η καταπίεση του εαυτού τους.
